Τσάμικος ταμπάκος από την Πάντειο

Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΖΩΡΤΖΗ*

Στα ελληνο-αλβανικά σύνορα της Θεσπρωτίας εμφανίζονταν τα τελευταία χρόνια ολιγομελείς ομάδες με αλβανικές εθνοτοπικές στολές και διαδήλωναν εκεί για την «Τσεμερία». Συνήθως δε με τη συνοδεία ενός-δύο λαϊκών οργάνων και τούτο για πολύ λίγο χρόνο, μέχρις ότου δηλαδή «να πάρουν το υλικό» τα (ελληνικά) ΜΜΕ. Οταν κάποτε έπαψαν να προσέρχονται εκεί οι κάμερες των ελληνικών τηλεοπτικών καναλιών, οι μεταφερόμενοι «αγανακτισμένοι χορευτές» σταμάτησαν κι αυτοί να «διαδηλώνουν». Σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά κατά την αιφνίδια διακοπή της επίσκεψης του Ελληνα Προέδρου Κάρολου Παπούλια στους Αγίους Σαράντα, λόγω προσέλευσης εκεί εκατοντάδων «αγανακτισμένων» της «Τσεμερία», οι εγγεγραμμένοι στην αλβανική αυτή οργάνωση υπερβαίνουν τα 230.000 μέλη! Υποτίθεται πως όλοι αυτοί είναι απόγονοι των 19.605 Τουρκαλβανών μουσουλμάνων, οι οποίοι διέμεναν στη Θεσπρωτία μέχρι και το 1945. Αν αληθεύει τούτο, ότι δηλαδή σημειώθηκε υπερ-δεκαπλασιασμός τους μέσα σε μισό αιώνα, τότε έχουμε να κάνουμε μ' ένα ανεξερεύνητο υπερφυσικό φαινόμενο. Ο συνολικός αλβανικός πληθυσμός παρέμεινε ωστόσο δημογραφικά στα συνήθη επίπεδα και παρά το γεγονός ότι οι Αλβανίδες γνώρισαν την απελευθέρωση του φύλου τους μόλις με την κατάληψη της εξουσίας από τον Εμβέρ Χότζα.

Αυτή είναι η μία όψη του ζητήματος, η εμφανώς κατασκευασμένη με γνωστούς τρόπους πλαστογράφησης, το οποίο πρόσφατα έφεραν στην επιφάνεια για δεύτερη φορά κάποιοι παντειακοί πανεπιστημιακοί. Η άλλη του πλευρά, η καθαρά ιστορικοπολιτική, χρήζει ασφαλώς έρευνας, ένθεν και ένθεν βεβαίως, αλλά βάσει επιστημονικών κριτηρίων και μέσα σε πνεύμα αμοιβαίας αντικειμενικότητας και (αυτοκριτικής). Οταν ακόμη και σε σχετικά ελληνικά συγγράμματα γίνονται βιβλιογραφικές παραπομπές σε προπαγανδιστικό υλικό της εποχής του Μεσοπολέμου, τότε έχουμε να κάνουμε όχι με πανεπιστημιακούς αλλά με ερασιτέχνες του είδους. Πέραν των άλλων δε, κυκλοφόρησε κι ένα σύγγραμμα όπου συνδέεται σ' ένα κοινό βιβλίο το θέμα των Τουρκαλβανών της Θεσπρωτίας, οι οποίοι βαφτίζονται αυθαίρετα «τσάμηδες» (ο γράφων είναι Τσιάμης), με το Ολοκαύτωμα των Εβραίων! Η πρόκληση και η ύβρις είναι πρωτοφανείς, καθώς για πρώτη φορά συνεργοί των ναζιστών «παντρεύονται» εντέχνως ιστορικά με τα θύματά τους, τους Ελληνες Εβραίους...

Το ζήτημα των «Αλβανοτσάμηδων» χρονολογείται βασικά από την εποχή του Μεσοπολέμου, όταν αυτοί εξαιρέθηκαν από τις συμφωνίες ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Αν ο τότε Ελλην δικτάτωρ Πάγκαλος, τελώντας προφανώς κάτω από ιταλική πίεση, δεν ματαίωνε το 1926 τη μεταφορά στην Αλβανία των μουσουλμάνων Τουρκαλβανών της Θεσπρωτίας, ουδείς θα εγνώριζε σήμερα κάτι περί αυτών. Τούτο έμελλε όμως να συμβεί 19 χρόνια αργότερα ως συνέπεια του τέλους του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Οικειοθελώς ή όχι, οι «Αλβανοτσάμηδες» εγκατέλειψαν τότε τη Θεσπρωτία με όποιον τρόπο μπορούσαν προκειμένου να αποφύγουν τις συνέπειες εγκληματικών τους πράξεων στη διάρκεια της Κατοχής. Οι βάσει προσωπικών μαρτυριών αναφερόμενες εκκαθαριστικές ενέργειες των δυνάμεων του αρχηγού του ΕΔΕΣ, Ν. Ζέρβα, αποτελούν σίγουρα μία από τις κρίσιμες πτυχές του ζητήματος. Αυτές όμως θα πρέπει να θεωρούνται μέσα στο τεταμένο κλίμα που είχαν προκαλέσει τα εγκλήματα και κυρίως η μαζική εκτέλεση των 49 προκρίτων της Παραμυθιάς με την άμεση συνέργεια των ηγετών των «Αλβανοτσάμηδων». Το ίδιο θα πρέπει να εξεταστεί και το θέμα πολλών εκτελέσεων στην Αλβανία, όπου το καθεστώς Χότζα καταδίκασε μεγάλο αριθμό Αλβανών και «Αλβανοτσάμηδων» συνεργατών των ναζί, τους οποίους κι έστειλε στο απόσπασμα των 6 μέτρων. Οσο για τα διάφορα θλιβερά «παρατράγουδα», που πράγματι επακολούθησαν ή επινοήθηκαν αργότερα, αρκετά ήταν μάλλον αναπόφευκτα, καθότι οι Τουρκαλβανοί της Θεσπρωτίας «κοιμήθηκαν όπως έστρωσαν», κατά τον γνωστό αριστερό Θεσπρωτό συγγραφέα Σπύρο Μουσελίμη, ο οποίος έζησε επί τόπου τα πράγματα.

Αν όμως οι πανεπιστημιακοί της πρώην -και νυν του- Παντείου πέτυχαν να προκαλέσουν πολλούς με τη διοργάνωση της τετραήμερης αυτής συνάντησής τους, τούτο δεν οφείλεται μόνο στο γεγονός ότι η έναρξη των εργασιών «συνέπεσε» με την 95η επέτειο της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων, εθνικής εορτής της Ηπείρου. Το αίσθημα τούτο έλαβε και μια ευρύτερη διάσταση, καθότι υπήρξε και η σύμπτωση(!) της μονομερούς ανακήρυξης της ανεξαρτησίας των Αλβανοκοσοβάρων, γεγονός που αποσταθεροποιεί εκ νέου τα Βαλκάνια, ανοίγοντας τον ασκό του Αιόλου σε πολλές κρίσιμες περιοχές της Ευρώπης. Εκείνο ασφαλώς που προκάλεσε ιδιαίτερα υπήρξε η συνδιοργάνωση της επιστημονικής συνάντησης με το Κέντρο Ερευνών Μειονοτικών Ομάδων (ΚΕΜΟ), όταν μάλιστα το θέμα αυτό ουδέποτε είχε αποτελέσει μειονοτικό ζήτημα. Ακόμη και από επίσημης αλβανικής πλευράς δεν είχε ποτέ τεθεί σε μια τέτοια βάση το ζήτημα και διερωτάται εύλογα κανείς για το όλο «μπαγκράουντ» της εν λόγω ενέργειας. Επειδή δε ακούστηκαν ερωτήματα και ως προς τη χρηματοδότηση τέτοιων ερευνών και συναντήσεων, καλό θα ήταν να υπήρχε μια ανάλογη απάντηση, ώστε να μην αιωρούνται φήμες υπεράνω της Παντείου και δη την ώρα που δεν έκλεισε ο κύκλος του πρυτανικού της σκανδάλου, το οποίο άφησε τους πάντες άφωνους. Ιδίως μάλιστα όσους είχαν βιώσει εκεί τα χρόνια της αντίστασης του φοιτητικού κινήματος ενάντια στη στρατιωτική χούντα, που είχε τότε (1969) καταδικάσει και φυλακίσει έναν από τους λαμπρούς πρυτάνεις της σχολής, τον αξέχαστο επιστήμονα και αγωνιστή Διονύση Καράγιωργα.

Το «αλβανοτσαμικό ζήτημα» οργανώθηκε μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος (το 1991), γεγονός που επέτρεψε τη δυναμική προβολή του αλβανικού εθνικισμού σε όλα τα επίπεδα. Παρ' όλο που τα Τίρανα απέφευγαν να εγείρουν θέμα, ακόμη και μετά την εξομάλυνση των ελληνο-αλβανικών σχέσεων (δεκαετία '80), το ζήτημα αυτό συντηρείται στην επικαιρότητα αποτελώντας μία από τις συνιστώσες της αλβανικής εξωτερικής πολιτικής. Πριν από λίγα χρόνια μάλιστα, το αλβανικό κοινοβούλιο ψήφισε και ημέρα μνήμης για τη «γενοκτονία» των Αλβανοτσάμηδων! Η επίσημη θέση των ίδιων είναι να επιτραπούν η μετεγκατάστασή τους στη Θεσπρωτία, η επιστροφή περιουσιακών στοιχείων, αλλά και να τους αναγνωριστεί καθεστώς αλβανικής μειονότητας(!) Εύκολα αντιλαμβάνεται ο καθείς πώς και γιατί η «Τσεμερία» απέκτησε τα εκατοντάδες χιλιάδες μέλη: εδώ μυρίζει «πλιάτσικο» και κάποιοι πετούν ύπουλα τσάμικο ταμπάκο μέσα στα ρουθούνια των Θεσπρωτών.

Επειδή ανέκαθεν ο αλβανικός εθνικισμός υπήρξε επικίνδυνα τυχοδιωκτικός, εξ αυτού και οι συμπράξεις με όλους τους κατακτητές (Τούρκους, Ιταλούς, Γερμανούς), όπως άλλωστε και η άκρατη «αμερικανοφιλία» τους σήμερα, θα πρέπει οι διοργανωτές τέτοιων συναντήσεων προηγουμένως να λαβαίνουν υπόψη τους το διεθνοπολιτικό περιβάλλον αλλά και τις συνολικές παραμέτρους τέτοιων ζητημάτων. Οι χάρτες της «Μεγάλης Αλβανίας», που κυκλοφορούν στα Τίρανα, την Πρίστινα και το Τέτοβο και δείχνουν τα νότια σύνορά της στον Αμβρακικό Κόλπο (!), δεν θα πρέπει να εκτιμώνται μόνο ως φαντασιώσεις κάποιων φανατικών ονειροπόλων, αλλά και να θεωρούνται παράλληλα μέσα στο πλαίσιο υπαρκτών σχεδίων αποσταθεροποίησης στο συνολικό χώρο των Βαλκανίων.

* Δημοσιογράφος και πολιτικός επιστήμονας